Al enige jaren is een trend zichtbaar in de geregistreerde criminaliteit van Nederland; de misdaadcijfers worden steevast lager. Ook het aantal strafzaken en veroordeelden daalt daarmee. Meerdere gevangenissen zijn of dreigen te worden gesloten omdat er steeds minder gedetineerden zijn. Hadden we voorheen last van overvolle cellen, nu staan deze leeg en worden er zelfs gedetineerden vanuit het buitenland hierheen gehaald om ze maar op te vullen.
Op het eerste gezicht lijkt dit natuurlijk goed nieuws, Nederland zou dan immers steeds veiliger moeten worden. In de media wordt dit ook als zodanig gepresenteerd met koppen als “Weer minder criminaliteit”. Ook het Ministerie van Justitie pronkt natuurlijk graag met dergelijke cijfers om te kunnen stellen dat hun beleid vruchten afwerpt of bezuinigingen te rechtvaardigen. Maar geven die cijfers wel een correct beeld van de realiteit? Ik en vele anderen in mijn beroepsgroep hebben daar onze twijfels bij, en niet slechts vanuit een vrees voor minder zaken.
In schril contrast met de voornoemde cijfers en berichten, staan namelijk de eveneens aanhoudende berichten over de nijpende situatie bij de politie. Agenten klagen (terecht) over de enorme druk waaronder zij staan. Ze zouden tijdens hun diensten structureel teveel zaken moeten behandelen, met te weinig collega’s. Afgelopen jaar kwam vanuit de Politiebond naar buiten dat schiet- en rijlessen veel minder worden gegeven dan eigenlijk is voorgeschreven, omdat er te weinig instructeurs zijn of agenten het simpelweg te druk hebben met hun reguliere werkzaamheden.
Dat is niet alleen onverantwoord naar de samenleving toe, ook voor de agenten zelf, die steeds vaker persoonlijk in de (social) media verschijnen of zelfs strafrechtelijk worden vervolgd, is dat een ongezonde situatie. En dat verbaast als men kijkt naar de berichten over de vermeende dalende criminaliteit. De politie zou het dan toch steeds rustiger moeten hebben, of in ieder geval de ruimte om hun werk verantwoord uit te kunnen voeren?
Bij het beeld van een politie met te weinig capaciteit past daarentegen wel dat mij met grote regelmaat door cliënten wordt verteld dat zij slachtoffer zijn geworden van een strafbaar feit, maar bij het politiebureau zijn weggestuurd zonder daarvan aangifte te kunnen doen. Agenten houden dan eerst een oriënterend gesprek en stellen vervolgens dat er geen aangifte kan worden gedaan omdat er onvoldoende bewijs is. Juridisch is zo’n werkwijze niet zuiver, agenten zijn immers op grond van artikel 163 lid 6 van het Wetboek van Strafvordering verplicht een aangifte op te nemen. Een inschatting omtrent de eventuele kans van slagen van de zaak doet aan die verplichting niets af.
Als ik vervolgens bij die cliënten doorvraag naar het misdrijf, blijkt vaak zelfs dat nader onderzoek daarnaar en een eventuele strafrechtelijke vervolging wel degelijk in de rede liggen. Ik kan mij dan ook niet aan de indruk onttrekken dat die mensen worden weggestuurd omdat de politie simpelweg niet de tijd en/of mankrachten heeft om dat nader onderzoek uit te voeren en dus prioriteit geeft aan andere zaken.
Laat u dus nooit wegsturen zonder dat uw aangifte is opgenomen! Dat een agent stelt dat hij of zij het geen haalbare zaak vindt, is daarbij niet relevant. De beslissing daarover wordt uiteindelijk niet door de politie maar door de Officier van Justitie genomen, en zelfs die beslissing kan vervolgens nog via een artikel 12 Sv-procedure uitgebreid worden aangevochten bij het Gerechtshof.
Terugkomend op de criminaliteitscijfers, geeft het vorenstaande aanleiding om de daling daarvan met een gezonde dosis scepsis tegemoet te treden. Die cijfers worden immers niet gebaseerd op bijvoorbeeld criminologisch onderzoek, maar puur op het aantal misdrijven dat officieel bij justitie wordt geregistreerd. Als agenten weigeren aangiftes op te nemen en het te druk hebben om actief en verantwoord opsporingswerk te verrichten, worden er logischerwijs minder zaken geregistreerd en dalen de cijfers. Dat betekent echter nog niet dat er ook daadwerkelijk minder misdrijven plaatsvinden. Het is niet alleen ongenuanceerd om dergelijke conclusies daar desondanks aan te verbinden, maar ook onverantwoord wanneer daar justitiebeleid en bezuinigingen op worden gebaseerd.