Ik word geregeld aangesproken op mijn beroep als strafrechtadvocaat. Vol passie vertel ik ze dan over het strafrecht. Sommige reageren verontwaardigd: "Ik zou niet in jouw schoenen willen staan. Hoe kun je nu mensen verdedigen die verschrikkelijke dingen hebben gedaan?" Ik probeer mijn toehoorder dan gerust te stellen en het monsterlijke beeld dat in hun gedachte leeft weg te nemen. Strafrechtadvocaten zijn ook maar mensen. Je zou het niet altijd zeggen, maar het is echt waar. Ik leg ze vervolgens uit dat we in een rechtstaat leven en dat deze rechtstaat valt of staat bij een gedegen verdediging voor diegene die van een strafbaar feit wordt verdacht. Ongeacht wat de verdenking moge zijn.
De kritiek is vooral gericht op verdachten die al eerder met justitie in aanraking zijn geweest. Een veel gehoorde kreet is dat we harder moeten straffen, alleen op die manier zou het herhalingsgevaar terug kunnen worden gebracht. Deze gedachte is eeuwenoud. Gelukkig zijn de schandpaal en lijfstraffen afgeschaft, maar de mens heeft - zo blijkt- ook in deze tijd nog sterk de neiging de dader hard te laten boeten voor zijn daden. Belangrijk detail is dat Nederland in werkelijkheid behoort tot de Europese landen die nu juist de hoogste straffen opleggen. Bovendien heeft onderzoek uitgewezen dat een hogere straf niet zorgt voor voorkoming van herhaling.
Wil een bepaalde strafbaarstelling een afschrikwekkende werking hebben, dan moet er zekerheid zijn dat de straf ook wordt opgelegd. Die zekerheid kan niet worden gegarandeerd, omdat de pakkans in de meeste gevallen laag is. Niet alle delicten worden namelijk opgemerkt en bestraft. Een hoge strafdreiging op bepaalde feiten kan er zelfs toe leiden dat sommigen de straf niet als proportioneel ervaren. Dit tast de geloofwaardigheid van het strafrecht aan.
Wat helpt dan wel? De pakkans vergroten. In het verkeer wordt dit principe al toegepast. Kijk maar naar de trajectcontrole op de snelweg. Daar houdt men zich (over het algemeen) wel aan de snelheid, omdat je weet dat je anders op de bon wordt geslingerd. De pakkans vergroten bij andere strafbare feiten is geen makkelijke opgave. Er kan namelijk niet op elke hoek van de straat een agent staan.
Een andere mogelijkheid herhaling te voorkomen is de toepassing van herstelrecht. Het doel hiervan is herstel van de aangerichte schade. De gedachte is dat conflicten zodanig moeten worden opgelost dat geschonden relaties zo veel mogelijk worden hersteld of vernieuwd. Het kan ertoe bijdragen dat een verdachte inzicht krijgt in zijn handelen, waardoor recidive kan worden voorkomen.
Een praktijkvoorbeeld. Een 27 jarige student had geld uitgeleend aan een vriend die werkzaam was in een hotel. Zijn schuld wilde hij niet afbetalen en op zijn berichten hiertoe over te gaan werd niet gereageerd. De student is verhaal gaan halen op zijn werk en heeft daarbij niet geschroomd geweld te gebruiken. Mij is ooit gezegd: "leen je geld niet uit, want je bent óf je geld kwijt, óf je vriendschap." In dit geval was hij beide kwijt en er hing ook nog eens een straf boven zijn hoofd. Bij de politie heeft hij direct openheid van zaken gegeven en het slachtoffer per brief zijn excuus gemaakt. Hij was nog nooit eerder met justitie in aanraking geweest. Voor een herstelgericht gesprek stond het slachtoffer helaas niet open.
De hoteleigenaar had zich ook gemeld in de procedure. Hij wenste vergoeding voor vernieling van een deur die tijdens het geweld kapot was gegaan. Cliënt was bereid de schade te vergoeden en namens de verdediging was bepleit de straf te matigen tot een taakstraf die hij bereid was uit te voeren in het hotel. De hoteleigenaar ging hiermee akkoord, evenals de rechter.
Moraal van het verhaal? Door deze oplossing krijgt het strafrecht wat mij betreft de juiste bedoeling. Op deze manier heeft het niet enkel een vergeldende werking, maar wordt er ook een geschil tussen twee burgers opgelost. In het geval van de hoteleigenaar is dat gelukt. In het geval van het slachtoffer helaas niet. Dit kan mogelijk worden verklaard, omdat hij bijvoorbeeld onvoldoende is voorgelicht over de voor-en nadelen hiervan. Ik merk helaas dat lang niet iedere professional goed op de hoogte is van wat herstelrecht inhoudt. Een gemiste kans, wat mij betreft! Maar ook tevens een mogelijkheid hierop in te spelen. Vandaar dat ons kantoor medio november cursussen zal geven over dit onderwerp. Mis het niet en schrijf u in.